Zespół Szkół Powiatowych im. mjra Henryka Sucharskiego w Przasnyszu


Historia Zespołu Szkół Powiatowych im. mjra Henryka Sucharskiego w Przasnyszu sięga roku 1924, kiedy to powstała jako Publiczna Szkoła Dokształcająca Zawodowa. Od momentu swojego powstania placówka ta przeszła wiele transformacji przez ponad 90 lat istnienia.

Obecnie szkoła ma swoje siedzibę przy ulicy Mazowieckiej 25, gdzie kontynuuje swoją misję edukacyjną, dostosowując ofertę do potrzeb współczesnego rynku pracy.

Historia

Geneza

W okresie międzywojennym w Przasnyszu funkcjonowały dwie istotne szkoły zawodowe. Sejmikowa Szkoła Rolnicza została uruchomiona w 1923 roku w Rudzie, a rok później powstała Publiczna Szkoła Dokształcająca Zawodowa. Na czoło tej drugiej szkoły wysunął się Feliks Otłowski jako kierownik. Placówka przygotowywała uczniów w czterech klasach w trzyletnim programie, rozszerzającym wiadomości do poziomu klasy siódmej. Zajęcia odbywały się w budynku Szkoły Podstawowej nr 1, organizowane pięć razy w tygodniu w popołudniowych godzinach. Przysposobienie obronne prowadził porucznik Michał Poszepczyński, związany z 13 Pułkiem Piechoty. Dyrektorami Sejmikowej Szkoły Rolniczej byli Edmund Opolski, a pod koniec lat 30. Marian Arct. Te instytucje edukacyjne funkcjonowały aż do wybuchu drugiej wojny światowej.

Szkoła w latach 1948–2000

1 września 1948 roku zainaugurowano Publiczną Szkołę Średnią Zawodową w Przasnyszu. Na czoło dyrekcji stanął Jan Bukowski, który jednocześnie pełnił funkcję kierownika szkoły podstawowej. Taki układ zapewniał szkole odpowiednie zaplecze materialne oraz odpowiednio wykwalifikowaną kadrę nauczycielską. zajęcia odbywały się w godzinach popołudniowych. Równocześnie, 1 września 1951 roku, dyrekcja Okręgowego Szkolnictwa Zawodowego w Warszawie powierzyła obowiązki dyrektorskie Stanisławowi Jelińskiemu. Szkoła uzyskała nowe pomieszczenia w budynku Szkół Ogólnokształcących przy ulicy Żymierskiego, który dzisiaj znany jest jako ulica św. Stanisława Kostki. Z kolei w 1950 roku utworzono Zasadniczą Szkołę Zawodową, która liczyła jeden oddział oraz dziewięciu nauczycieli.

W roku 1951 nastąpiła reorganizacja, a placówka przyjęła nazwę Zasadnicza Szkoła Metalowa. Wprowadzono nowo utworzoną klasę o specjalności ślusarskiej. W 1959 roku zakończono budowę pawilonu szkolnego przy ulicy H. Sawickiej, który dziś już nie istnieje. W 1960 roku zatrudnienie wynosiło 20 nauczycieli oraz jednego lekarza, który prowadził zajęcia z higieny. W 1962 roku rozpoczęto budowę nowego budynku szkoły, który obejmował internat oraz warsztaty przy ulicy Mazowieckiej. Budynki te zostały oddane do użytku w latach 1963–1965.

W 1963 roku powstało Technikum Mechaniczne, które oferowało specjalności związane z budową i naprawą maszyn rolniczych, a w 1969 roku dodano kierunek obróbka skrawaniem. Zaledwie dwa lata później, uruchomiono technikum mechaniczne, które powstało na podstawie zasadniczej szkoły zawodowej. W 1972 roku placówka zmieniła nazwę na Zespół Szkół Zawodowych, a wprowadzono nowe kierunki nauczania w: Technikum Mechanicznym, Liceum Zawodowym, Technikum Ekonomicznym, Liceum Ekonomicznym, Zasadniczej Szkole Handlowej, Zaocznym Technikum Mechanicznym oraz Technikum Rolniczym. W 1977 roku szkole nadano imię mjr. Henryka Sucharskiego, wręczono sztandar oraz ustanowiono Dzień Patrona, który obchodzony jest 12 listopada.

Szkoła w latach 2000–2015

Rok 2000 był momentem oddania do użytku nowego budynku szkoły przy ulicy Sadowej, a w 2001 roku otwarto nowoczesną halę sportową. W 2002 roku przeprowadzono reorganizację szkoły, przekształcając Zespół Szkół Zawodowych im. mjra Henryka Sucharskiego w Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. mjra Henryka Sucharskiego. W skład nowo utworzonego zespołu weszły placówki takie jak: czteroletnie technikum, trzyletnie liceum ogólnokształcące, trzyletnie liceum profilowane oraz dwu- i trzyletnie Zasadnicze Szkoły Zawodowe. Organem prowadzącym stało się Starostwo Powiatowe w Przasnyszu, a szkoła otrzymała nowy sztandar. Z danych wynika, że w 2004 roku w szkole kształciło się 1400 uczniów, ich liczba spadła w 2014 roku do 967 uczniów, przy liczbie 93 nauczycieli w kadrze.

Instytucja ta wyróżniała się możliwością wszechstronnego rozwoju uczniów oraz wspierała ich zainteresowania. Co roku kilku uczniów ZSP otrzymywało stypendia Prezesa Rady Ministrów RP. Szkoła dysponowała dobrze rozwiniętą infrastrukturą sportową, obejmującą boiska, salę gimnastyczną, siłownie oraz nowoczesną halę sportową. Oprócz tego szkoła posiadała cztery pracownie komputerowe z dostępem do internetu oraz Szkolne Centrum Multimedialne. Współpraca z Centrum Kształcenia Praktycznego umożliwiała przeprowadzanie praktycznych szkoleń młodzieży.

W dniach 27–28 września 2014 roku odbyły się uroczystości związane z 90-leciem szkolnictwa zawodowego w Przasnyszu oraz 50-leciem powstania Technikum Mechanicznego. Ceremonie miały miejsce na terenie szkoły oraz w klasztorze ojców pasjonistów w Przasnyszu, gdzie odsłonięto tablicę poświęconą pamięci zmarłych pracowników oraz nauczycieli szkoły.

Szkoła w latach 2015–2022

W roku 2017 placówka przyjęła nową nazwę – Zespół Szkół Powiatowych im. mjra Henryka Sucharskiego w Przasnyszu. Obecnie w skład zespołu, zlokalizowanego przy ulicach Mazowieckiej i Sadowej, wchodzą: II Liceum Ogólnokształcące, Technikum, Szkoła Branżowa I stopnia oraz Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych. Szeroko dostępne są również kwalifikacyjne kursy zawodowe. Zajęcia praktyczne organizowane są w warsztatach szkolnych przy ulicy Gdańskiej 1.

W 2019 roku kadra szkoły obejmowała 83 nauczycieli, a wśród personelu byli również pedagog szkolny oraz 20 pracowników obsługi. W roku szkolnym 2020/2021 oddano do użytku halę sportową z płytą sztucznego lodowiska oraz nowo otwartą część hotelową internatu. Dyrektorem ZSP do 2021 roku był Andrzej Brocki, natomiast obecnie funkcję tę sprawuje Paweł Stanisław Szczepkowski. W sierpniu 2022 roku rozpoczęła się budowa kompleksu otwartych basenów w obrębie szkoły przy ulicy Mazowieckiej.

22 września 2023 roku odbyła się uroczystość z okazji 100-lecia szkolnictwa zawodowego w Przasnyszu oraz 60-lecia Technikum Mechanicznego.

Charakterystyka szkoły

Infrastruktura

Zespół Szkół Powiatowych im. mjra Henryka Sucharskiego w Przasnyszu zajmuje grunt o powierzchni 6,49 ha, rozłożony na trzy różne lokalizacje: ul. Mazowiecka, ul. Sadowa oraz ul. Gdańska.

Zabudowa szkoły

W skład zabudowy Zespołu Szkół wchodzą następujące obiekty:

  • budynek szkoły przy ulicy Mazowieckiej 25,
  • biblioteka,
  • boiska sportowe,
  • internat,
  • budynki byłych warsztatów,
  • szkoła i hala sportowa znajdująca się przy ulicy Sadowej 5,
  • warsztaty szkolne zlokalizowane przy ulicy Gdańskiej 1,
  • ośrodek wypoczynkowy „Muszaki” w Zawadach (obiekt ten obecnie nie istnieje).

Biblioteka

Biblioteka szkolna została założona w 1959 roku przy ulicy H. Sawickiej, która obecnie nosi imię J. Piłsudskiego. Zaledwie pięć lat później została przeniesiona do budynku przy ulicy Mazowieckiej, a w 1974 roku uzyskała nową, większą siedzibę wraz z czytelnią.

W roku 2001 Małgorzata Sobiesiak zainicjowała istotne zmiany, przekształcając bibliotekę w nowoczesne centrum informacji. To miejsce zyskało nowe komputery i programy multimedialne, stając się aktywnym uczestnikiem wydarzeń kulturalnych i historycznych, projektów regionalnych. Zorganizowano również wiele akcji, takich jak obozy wędrowne, wakacyjne hufce pracy, wolontariat, akcje krwiodawstwa oraz wsparcie dla WOŚP.

Internat szkolny

Budowa internatu rozpoczęła się w 1962 roku, w czasach, gdy młodzież tymczasowo mieszkała przy ulicy Mławskiej, a od 1953 roku przy ulicach Świerczewo i Słowackiego. W 1963 roku chłopcy oraz nauczyciele zostali zakwaterowani w koszarach 64 Pułku Szkolnego w Przasnyszu. Nowy budynek internatu przy ulicy Mazowieckiej 25 został oddany do użytku w grudniu 1963 roku, a pierwszym kierownikiem został Zdzisław Pasymowski. W kolejnych latach internat mógł pomieścić od 48 do 270 osób, a w 2002 roku jego mieszkańcami było 200 osób. W 2014 roku obiekt przeszedł gruntowny remont.

Warsztaty szkolne

W 1965 roku uruchomiono nowoczesne warsztaty szkolne przy ulicy Mazowieckiej, gdzie naukę praktyczną prowadziło 19 nauczycieli. W 1993 roku szkoła pozyskała zajęcia do remontu po byłej stacji obsługi samochodów przy ulicy Gdańskiej 1, a w 2003 roku przekształcono warsztaty w Centrum Kształcenia Praktycznego, którego pierwszym kierownikiem był Andrzej Brocki.

Ośrodek wypoczynkowy „Muszaki”

W roku 1972 przy szkole rozpoczął działalność ośrodek wypoczynkowy „Muszaki” w Zawadach, znajdujący się w pobliżu ośrodka dla pracowników służby zdrowia znanego jako „Leśny Poranek”. W 1989 roku powstało 13 domków kempingowych, a także świetlica, magazyn oraz sanitariaty. Niestety, ośrodek „Muszaki” został ostatecznie zamknięty w 2006 roku.

Skład ZSP

  • Technikum,
  • II Liceum Ogólnokształcące,
  • Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych,
  • Branżowa Szkoła I stopnia.

Wyposażenie ZSP

Zespół Szkół dysponuje bogatą bazą lokalową, która obejmuje: 35 sal lekcyjnych, 5 sal komputerowych, bibliotekę, czytelnię, świetlicę, centrum multimedialne, 4 pracownie komputerowe, 2 sale gimnastyczne, gabinet profilaktyki zdrowotnej oraz wielofunkcyjne boisko. W 2009 roku przy ulicy Sadowej uruchomiono kompleks sportowy Orlik 2012. Dodatkowo, w 2013 roku wyremontowano obiekt przy ulicy Gdańskiej, w którym znajdują się 2 pracownie diagnostyki pojazdów, 3 pracownie gastronomiczne, 2 pracownie mechaniki samochodowej, pracownia obróbki ręcznej, pracownia elektrotechniki i elektroniki samochodowej, a także pracownia obróbki maszynowej.

Zespół szkół w liczbach

  • od 1951 do 2012 roku w Zespole Szkół pracowało 411 nauczycieli,
  • przez lata do godzin nauczania przydzielono 34 dyrektorów, wicedyrektorów oraz kierowników praktycznego szkolenia,
  • 2081 absolwentów ukończyło technikum mechaniczne,
  • 3175 absolwentów wszystkich typów techników kształcących w zawodzie mechanicznym,
  • 5643 absolwentów kształcenia ogólnego,
  • łącznie wszystkie typy uczniów zakończyły naukę, kończąc okres 20 949 absolwentów,
  • natomiast 458 uczniów ukończyło technikum mechaniczne po ZSZ.

Obsługa ZSP

  • administracja,
  • kierownik gospodarczy,
  • referenci, kucharki, konserwatorzy.

Komitety opiekuńcze szkoły

W skład komitetów opiekuńczych szkoły wchodziły:

  • Państwowy Ośrodek Maszynowy (1961-1977),
  • Zakład Wytwórczy Aparatury Rozdzielczej im. Dymitrowa w Przasnyszu (1977-1997),
  • 2 Pułk Rozpoznania Radioelektronicznego (1970-1996),
  • ZIPP w Przasnyszu (prezes Robert Olsztyn) (2014-obecnie).

Sport szkolny

Działalność sportu szkolnego

W ramach zajęć wychowania fizycznego, prowadzone przez kompetentnych nauczycieli, kształtowały się nie tylko umiejętności sportowe uczniów, ale również ich charakterystyka jako sportowców. W ciągu wielu lat szkoła regularnie uczestniczyła w zawodach na różnych szczeblach, w tym krajowych, wojewódzkich oraz powiatowych.

W okresie lat 60. i 70. XX wieku szczególną rolę w rozwoju sportu szkolnego pełnili nauczyciele wychowania fizycznego, Zygfryd Wasilewski oraz Tadeusz Wiśnik. Dzięki ich zaangażowaniu w rozbudowę infrastruktury sportowej oraz pozyskiwaniu nowego sprzętu, w 1976 roku powstał Szkolny Klub Sportowy „Amator”.

Klub ten zrzeszał nauczycieli oraz młodzież, co przyczyniło się do odniesienia wielu sukcesów w następujących dyscyplinach sportowych:

  • piłka nożna,
  • koszykówka,
  • lekka atletyka,
  • siatkówka,
  • piłka ręczna,
  • tenis stołowy,
  • zapasy,
  • podnoszenie ciężarów,
  • kolarstwo,
  • trójbój siłowy.

Wybrane sukcesy

Na przestrzeni lat, uczniowie naszej szkoły osiągnęli liczne sukcesy sportowe, wśród których warto wymienić kilka zaszczytnych miejsc:

  • I miejsce na szczeblu województwa warszawskiego w turnieju o Puchar Przeglądu Sportowego oraz Telewizji Polskiej, udział w rozgrywkach strefowych w Biskupcu i awans do ogólnopolskiego poziomu, V miejsce w Polsce (trener Henryk Mocek) – 1973,
  • II miejsce w koszykówce chłopców podczas Wojewódzkiej Olimpiady Młodzieży (trener Marek Skierkowski) – 1976,
  • I miejsce w punktacji drużynowej w mistrzostwach Mazowsza oraz Warszawy w drużynowych zawodach lekkoatletycznych o puchar Przeglądu Sportowego w Otwocku – 1976,
  • I miejsce w piłce ręcznej chłopców podczas WOM – 1977,
  • II miejsce w piłce siatkowej chłopców podczas WOM – 1977,
  • I miejsce w piłce nożnej podczas WOM – 1977,
  • I miejsce w piłce nożnej chłopców podczas WOM w Przasnyszu – 1980,
  • I miejsce w koszykówce i piłce ręcznej dziewcząt podczas WOM – 1981,
  • I miejsce w koszykówce chłopców podczas WOM – 1984,
  • II miejsce w piłce nożnej chłopców podczas WOM – 1986,
  • I miejsce w mistrzostwach wojewódzkich w biegach przełajowych w Komorowie – 1988,
  • II miejsce w piłce nożnej, w koszykówce chłopców i dziewcząt podczas WOM – 1990,
  • I miejsce w Wojewódzkiej Spartakiadzie Szkół Rolniczych w Makowie Mazowieckim – 1992,
  • I miejsce w punktacji drużynowej w biegach przełajowych dziewcząt i chłopców w Różanie – 1996,
  • I miejsce w koszykówce dziewcząt podczas WOM – 1999,
  • 1/16 finału krajowego w Erze Ligi Szkolnej w koszykówce męskiej – 2003,
  • I miejsce w rejonowych biegach przełajowych w Ostrołęce zdobył uczeń ZSP Daniel Mocek – 2012,
  • I miejsce w mistrzostwach Powiatu Przasnyskiego w tzw. Liceliadzie – 2005/2015,
  • I miejsce ucznia ZSP Jakuba Chrzanowskiego w Międzynarodowych Mistrzostwach Polski Federacji WPC „International Polish Championship in Bench Press RAW, EQ, Powerlifting and Single Deadlift” w wyciskaniu leżąc – 2017,
  • I miejsce drużynowo na szczeblu powiatowym tenisa stołowego w Chorzelach – 2019.

Kalendarium szkoły

Historia Zespołu Szkół Powiatowych im. mjra Henryka Sucharskiego w Przasnyszu ma swoje korzenie sięgające 1923 roku, kiedy to powstała Sejmikowa Szkoła Rolnicza w Rudzie. W kolejnych latach, na przestrzeni lat 1924-1939, rozpoczęła działalność Publiczna Szkoła Dokształcająca Zawodowa. Po II wojnie światowej, w latach 1948-1950, zainaugurowano Publiczną Szkołę Średnią Zawodową, a od 1948 roku do 1951 roku dyrektorem placówki był Jan Bukowski.

W 1951 roku nowym dyrektorem został Stanisław Jeliński, co zapoczątkowało istotne zmiany w strukturze szkoły. W roku szkolnym 1950/1951 szkoła przekształciła się w Zasadniczą Szkołę Zawodową, a w 1951 roku została zmieniona jej nazwa na Zasadniczą Szkołę Metalową. Kolejne lata to rozbudowa instytucji oraz pojawienie się nowych form kształcenia, takich jak Zasadnicza Szkoła Zawodowa dla pracujących, powstała w 1958 roku.

W roku 1959 otwarto pawilon potrzebny dla działalności szkoły oraz uruchomiono bibliotekę, a w 1961 roku opiekę nad placówką przejął Państwowy Ośrodek Maszynowy. Lata 1963-1965 to powstanie Technikum Mechanicznego oraz oddanie do użytku budynku warsztatów szkolnych. W roku 1966 szkoła zaczęła współpracę z Zakładami Wytwórczymi Aparatury Rozdzielczej im. G. Dymitrowa. Dzięki ciągłemu rozwojowi, w 1969 roku powstało liceum, a także wieczorowe Technikum Mechaniczne dla osób pracujących.

W 1972 roku przekształcono szkołę w Zespół Szkół Zawodowych, co zaowocowało połączeniem z technikum ekonomicznym oraz szkołą rolniczą. W tym czasie powstał również ośrodek wypoczynkowy „Muszaki”, a w 1973 roku drużyna piłkarska szkoły zdobyła V miejsce w kraju na turnieju o Puchar Przeglądu Sportowego i Telewizji Polskiej. Niestety, ta historia została przerwana przez śmierć dyrektora, Stanisława Jelińskiego w 1974 roku.

W tym samym roku odbył się pierwszy koncert artystów z Filharmonii Narodowej, a w latach 1975-1982 powstało Policealne Studium Zawodowe. W 1976 roku w bibliotece miało miejsce spotkanie z regionalistą Aleksandrem Drwęckim oraz dyrektorem Liceum Ogólnokształcącego, Marianem Rawą. W 1977 roku nadano szkole imię mjra Henryka Sucharskiego, co stanowiło ważny moment w jej historii.

W latach 90-tych XX wieku, po reorganizacjach oraz przejęciach, w 1990 roku dyrektorem szkoły została mgr Teresa Lelińska. Na przełomie dekady miały miejsce ważne wizyty, m.in. wiceministra edukacji narodowej Aleksandra Łuczaka. W 1995 roku sztandar szkoły został poświęcony w katedrze wawelskiej przez kard. Franciszka Macharskiego.

Rok 2000 przyniósł budowę nowego obiektu przy ulicy Sadowej, a w kolejnych latach otwarto nowoczesną halę sportową. W 2006 roku zlikwidowano ośrodek „Muszaki”. W 2012 roku mgr Andrzej Brocki, będący dyrektorem, otrzymał statuetkę za pracę uczniów w wolontariacie, a dwa lata później rozpoczęto edukację w Technikum Wieczorowym po ZSZ.

W 2017 roku przekształcono Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Zespół Szkół Powiatowych im. mjra Henryka Sucharskiego, który zdobył wyróżnienia, w tym pierwsze miejsce w rankingu szkół podczas Olimpiady Wiedzy i Umiejętności Rolniczych. W kolejnych latach odbywały się różnorodne prelekcje oraz wydarzenia, w tym wystąpienie kustosza Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej z okazji 155 rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego oraz obchody święta Żołnierzy Wyklętych.

W 2020 roku uczennica ZSP zdobyła osiągnięcia, które zostały docenione przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudę i Elżbietę Witek, a jej talent oraz determinacja w ogólnopolskim konkursie „Polskie serce pękło. Katyń 1940” nie przeszły bez echa.

Dyrektorzy szkoły

Historia dyrektorów w Zespole Szkół Powiatowych im. mjra Henryka Sucharskiego w Przasnyszu jest niezwykle bogata i różnorodna. Wśród osób, które kierowały placówką, znajdują się:

  • Feliks Otłowski (1924-1939),
  • Jan Bukowski (1948–1951),
  • Stanisław Jeliński (1951–1969),
  • mgr Edward Lemanowicz (1969–1978),
  • Jerzy Nieżurawski (1977–1979),
  • mgr Aleksandra Rutkowska-Szwed (1978–1990),
  • mgr Teresa Lelińska (1990–1998),
  • mgr Henryk Mocek (1998–2005),
  • mgr inż. Zbigniew Ropelewski (2005–2010),
  • mgr Andrzej Brocki (2010–2021),
  • mgr inż. Paweł Stanisław Szczepkowski (od 2021).

Każdy z tych dyrektorów wniósł coś wyjątkowego do rozwoju szkoły, przyczyniając się do jej sukcesów oraz kształcenia młodzieży w regionie.

Osoby związane ze Szkołą

Wszystko, co jest związane z Zespołem Szkół Zawodowych/Ponadgimnazjalnych/Powiatowych, na przestrzeni lat kształtowane było przez ogromną liczbę osób, które miały ogromny wpływ na jego funkcjonowanie oraz rozwój. Oto lista niektórych z nich, którzy zostawili ślad w historii tej instytucji:

Każda z wymienionych postaci odegrała istotną rolę w życiu szkolnym, przyczyniając się do jej rozwoju i jakości edukacji, którą zespół oferował przez wszystkie lata swojej działalności. Ich dziedzictwo wciąż inspiruje kolejne pokolenia uczniów.

Przekształcenia

Historia przekształceń Zespołu Szkół Powiatowych im. mjra Henryka Sucharskiego w Przasnyszu odzwierciedla ewolucję edukacyjną. W ciągu lat instytucja ta przeszła przez szereg istotnych zmian, które miały na celu dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb uczniów oraz wymogów rynku pracy.

Oto chronologia przekształceń:

  • publiczna szkoła dokształcająca zawodowa,
  • publiczna szkoła średnia zawodowa,
  • zasadnicza szkoła zawodowa,
  • zasadnicza szkoła metalowa,
  • zespół szkół zawodowych,
  • zespół szkół ponadgimnazjalnych,
  • zespół szkół powiatowych.

Przypisy

  1. Jubileusz 100-lecia Szkoły [online], 100zsp.pl [dostęp 27.09.2023 r.]
  2. Dyrekcja [online], Zespół Szkół Powiatowych w Przasnyszu [dostęp 08.09.2022 r.]
  3. Medyk w szpitalu [online], Tygodnik Ostrołęcki [dostęp 26.05.2020 r.]
  4. Zjazd Absolwentów ZSP w Przasnyszu [online], Powiat Przasnysz [dostęp 07.05.2020 r.]
  5. a b Nauczyciele ZSP [online], Zespół Szkół Powiatowych w Przasnyszu [dostęp 23.05.2020 r.]
  6. a b c d e Zespół Szkół Powiatowych w Przasnyszu [online], ZSP [dostęp 02.05.2020 r.]
  7. Lemanowicz, Włodarczyk, Kruszewski 2014 ↓, s. 11,12-130.
  8. Lemanowicz, Włodarczyk, Kruszewski 2014 ↓, s. 33–34.
  9. Lemanowicz, Włodarczyk, Kruszewski 2014 ↓, s. 47–55.
  10. Lemanowicz, Włodarczyk, Kruszewski 2014 ↓, s. 61–63.
  11. Lemanowicz, Włodarczyk, Kruszewski 2014 ↓, s. 64–68.
  12. Lemanowicz, Włodarczyk, Kruszewski 2014 ↓, s. 69–70.
  13. Lemanowicz, Włodarczyk, Kruszewski 2014 ↓, s. 75–84.
  14. Lemanowicz, Włodarczyk, Kruszewski 2014 ↓, s. 87–89.
  15. Lemanowicz, Włodarczyk, Kruszewski 2014 ↓, s. 14–15.
  16. Lemanowicz, Włodarczyk, Kruszewski 2014 ↓, s. 19–20.
  17. Lemanowicz, Włodarczyk, Kruszewski 2014 ↓, s. 20–27.
  18. Lemanowicz, Włodarczyk, Kruszewski 2014 ↓, s. 20–34.
  19. Lemanowicz, Włodarczyk, Kruszewski 2014 ↓, s. 28–32.
  20. Chorzępa 2003 ↓, s. 182–183.
  21. Drwęcki 1998 ↓, s. 33.
  22. Waleszczak 1999 ↓, s. 353.
  23. Waleszczak 1999 ↓, s. 344.

Oceń: Zespół Szkół Powiatowych im. mjra Henryka Sucharskiego w Przasnyszu

Średnia ocena:4.45 Liczba ocen:25