Kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Przasnyszu jest uznawany za najstarszą świątynię w tym mieście, a także za najstarszy zabytek Przasnysza.
Jego bogata historia oraz architektura przyciągają uwagę zarówno mieszkańców, jak i turystów.
Rys historyczny
Początki obecnego kościoła sięgają XIII wieku, kiedy to na jego miejscu wzniesiono pierwszą drewnianą świątynię. W 1408 roku, po poświęceniu przez sufragana płockiego biskupa Mariana, powstał murowany kościół, który niestety spalił się około 1470 roku. W latach 1474-1785 z fundacji plebana przasnyskiego Michała Bończa-Bonieckiego zbudowano nową świątynię, która została konsekrowana w okolicach 1489 roku przez biskupa Piotra z Chodkowa.
Równocześnie z nowym kościołem zrealizowano budowę dwóch kaplic bocznych: północnej, dedykowanej Pięciu Ranom Pana Jezusa, ufundowanej przez cech krawców, oraz południowej poświęconej Najświętszej Marii Pannie a także św. Bartłomiejowi, Cecylii i Barbarze, zrealizowanej z inicjatywy Jana Kostki z Rostkowa, dziadka św. Stanisława. Zachodnia kruchta, która jest późniejszym dodatkiem, powstała prawdopodobnie w I połowie XVI wieku.
Ważnym momentem w historii tej świątyni było dokonanie chrztu św. na Stanisławie Kostce w 1550 roku. W XVII wieku kościół, podobnie jak Przasnysz, przeżywał trudności związane z pożarami, w tym pożar z 1645 roku, po którym został odbudowany i konsekrowany w 1670 roku przez sufragana poznańskiego biskupa Macieja Kurskiego.
Po katastrofie, która miała miejsce 19 lutego 1792 roku, kościół przez wiele lat znajdował się w stanie ruiny. Odbudowę, która miała miejsce w latach 1848-1856 z inicjatywy proboszcza Grzegorza Budnego, uznano za nieefektywną. Kolejny proboszcz, ks. Stanisław Czapliński, zrealizował gruntowną restaurację kościoła w latach 1877-1878. Przebudowano wówczas wnętrze, eliminując osiem filarów, które dzieliły nawę oraz przesłaniały ołtarze. Wprowadzono także zmiany w zachodniej fasadzie i kruchcie, a wnętrze nakryto pozorną kolebką. Z tego okresu pochodzą również ozdobna wieżyczka, chór muzyczny, nowe ołtarze, ambona oraz chrzcielnica.
Kolejna restauracja miała miejsce w 1890 roku. W lecie 1915 roku kościół farny tymczasowo przekształcono na szpital wojskowy. W XX wieku przasnyska fara stała się miejscem narodowych wydarzeń religijnych. W sierpniu 1926 roku miały miejsce ważne uroczystości związane z przewiezieniem relikwii św. Stanisława Kostki do kościoła w Rostkowie z okazji 200-lecia jego kanonizacji. 28 sierpnia, w nieszporach celebrowanych przez biskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego, wzięło udział około sto tysięcy wiernych.
W sierpniu 1967 roku miały miejsce obchody 400-lecia śmierci św. Stanisława Kostki. Główne uroczystości, które odbyły się 20 sierpnia w Rostkowie, poprzedzone były nabożeństwami celebrowanymi przez biskupów w najważniejszych kościołach diecezji płockiej. Prymas Polski, kardynał Stefan Wyszyński, przybył do Przasnysza, gdzie został powitany przez proboszcza ks. Edmunda Szewczaka, a następnie przez biskupa ordynariusza płockiego Bogdana Sikorskiego. Po mszy św. biskup sufragan poznański Franciszek Jedwabski oraz prymas Wyszyński poświęcili odnowioną kaplicę Kostków, inaugurując wieczystą nowennę w intencji św. Stanisława Kostki. Dzień później, w niedzielę 20 sierpnia, kardynał odprawił mszę św. w przasnyskiej farze w towarzystwie licznych biskupów z całej Polski, w tym przyszłego papieża Karola Wojtyły.
Od 1983 roku z przasnyskiej fary co roku wyruszają diecezjalne pielgrzymki dzieci i młodzieży do Rostkowa, w których uczestniczy wiele tysięcy pielgrzymów.
Architektura
Świątynia, o której mowa, została wzniesiona w stylu gotyckim. Jest to budynek orientowany, murowany z cegły i jednonawowy, co nadaje jej wyjątkowy charakter. Wewnątrz wyróżnia się wyodrębnione prezbiterium, które zamknięte jest prostą linią, a po obu stronach nawy możemy zauważyć dwie dwuprzęsłowe kaplice boczne. Te kaplice są poprzedzone niskimi kruchtami, które pełnią funkcję przejścia do wnętrza świątyni.
Od północnej strony prezbiterium przylega prostokątna przybudówka, w której znajdują się zakrystia oraz skarbczyk. Ciekawym elementem architektonicznym jest kolista wieżyczka schodowa, usytuowana przy łuku tęczowym, przykryta daszkiem namiotowym, co niewątpliwie dodaje jeszcze większego uroku temu miejscu.
Dachy nad nawą oraz prezbiterium, jak również kruchtą zachodnią, mają formę dwuspadową, natomiast nad kaplicami oraz zakrystią występują dachy jednospadowe. Wnętrze nawy kryje strop z drewna, z kolei w prezbiterium kiedyś znajdowało się sklepienie kryształowe, które teraz ustąpiło miejsca innym rozwiązaniom. Kaplice z kolei wyposażone są w sklepienia krzyżowo-żebrowe, które współczesne stają się swego rodzaju znakiem rozpoznawczym gotyckiej architektury.
Wnętrze
W wnętrzu kościoła wyraźnie można dostrzec wpływy neorokokowe, przedstawione głównie poprzez bogate ołtarze, ambonę oraz chrzcielnicę. Centralnym punktem tego wnętrza jest złocony ołtarz główny, gdzie umieszczono figury św. Piotra i Pawła, aniołami oraz biskupami, a także obrazy przedstawiające Maryję Wniebowziętą, św. Wojciecha (umieszczony na zasuwie) oraz Przemienienie Pańskie.
W bocznym ołtarzu po lewej stronie, znanym z poświęcenia Matce Bożej Różańcowej, znajduje się XIX-wieczny obraz NMP, który przyciąga uwagę swoją srebrną sukienką. Powyżej tego dzieła umieszczony jest obraz św. Izydora, co dodatkowo ubogaca tę część kościoła. Natomiast w prawym ołtarzu bocznym, dedykowanym św. Kazimierzowi, można podziwiać obrazy przedstawiające zarówno św. Kazimierza, jak i św. Rocha. W bocznej kaplicy północnej, w ołtarzu Pięciu Ran Pana Jezusa, znajduje się obraz Ukrzyżowanego. Warto również zwrócić uwagę na liczne epitafia, które zachowały się do naszych czasów.
W kaplicy północnej spoczywają rodzice św. Stanisława Kostki: Jan, kasztelan zakroczymski (zmarły w 1576 roku), i Małgorzata z Kryskich (zmarła w 1593 roku), a także jego bracia: Wojciech, który zmarł w dzieciństwie (1579), oraz Paweł, chorąży ciechanowski, a także fundator kościoła bernardynów w Przasnyszu (zm. 1607). W 1911 roku, pod przewodnictwem ks. Józefa Piekuta, umieszczono w ścianie kaplicy pamiątkową tablicę z białego marmuru w czarnym obramowaniu, na której widnieją daty śmierci rodziców oraz braci Świętego.
W kruchcie wielkiej znajdują się tablice upamiętniające żołnierzy NSZ, NZW i AK, którzy zostali zamordowani w latach 1945-1951 przez NKWD i UB. Wśród wymienionych w wykazie kapłanów znajduje się nazwisko Jana Bilińskiego, nauczyciela oraz opiekuna św. Stanisława Kostki. Na zakończenie, przy wejściu do kościoła można dostrzec tablicę poświęconą kardynałowi Aleksandrowi Kakowskiemu, który przyjął tutaj chrzest.
Otoczenie
W przedniej części kościoła znajduje się figura Matki Boskiej Bolesnej, która ma swoje korzenie w cmentarzu parafialnym. Udało się ją uratować od zniszczenia, które mogło się wydarzyć podczas ostatniej wojny. Figura została umieszczona w obecnym miejscu w 1965 roku.
Tuż obok kościoła można podziwiać wolno stojącą, murowaną dzwonnicę, która reprezentuje styl gotycki. Wzniesiona prawdopodobnie pod koniec XV wieku, ciekawym elementem jej historii jest fakt, że w XVI wieku dzwonnica ta została podwyższona o dodatkową, trzecią kondygnację.
Pozostałe obiekty w kategorii "Kościoły":
Kościół św. Jakuba i Anny w Przasnyszu | Kościół św. Klary i Józefa w PrzasnyszuOceń: Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Przasnyszu