Feliksa Eger

---

Życiorys

Feliksa Eger urodziła się jako córka Adama Franciszka Egera, który był rachmistrzem w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, Duchownych i Oświecenia Publicznego Królestwa Polskiego, oraz Antoniny z Szacmajerów. Ich rodzinne mieszkanie znajdowało się przy ul. Krakowskie Przedmieście 382. Ojciec Feliksy, Adam Eger, był członkiem okręgu przasnyskiego Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim od 1861 roku, organizacji gromadzącej ziemian.

W młodości Feliksa Eger pełniła rolę bibliotekarki w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, gdzie zajmowała się ochroną oraz opracowaniem cennych zbiorów. Była aktywna w towarzystwie warszawskim, w którym obracała się w kręgach intelektualnych. Od 1886 roku, działając anonimowo, zaczęła pisać publicystykę antymasońską, która zyskała status opracowania historycznego w bibliotekach.

Pod koniec XIX wieku Feliksa przeniosła się do Zakopanego, gdzie zarządzała pensjonatem „Fortunka”, położonym na Bystrem, obecnie znanym jako Bulwary Słowackiego 34. Pensjonat został wybudowany przez jej krewną, Helenę Egerową, która przybyła z Konstantynopola w 1895 roku. W 1897 roku pensjonat został nazwany na cześć Fortunaty, córki Heleny, która później stała się artystką estradową. Wśród gości Feliksy byli znani ludzie: w 1897 roku Kazimierz Dłuski, a od 1899 także jego rodzina. W 1899 roku na zaproszenie Dłuskich odwiedziła ją Maria Skłodowska-Curie wraz z Pierre’em Curie i ich dziećmi, a także w 1902 roku Tadeusz Miciński, Mieczysław Karłowicz, oraz Włodzimierz Boldireff, towarzyszący w wyprawach Karłowicza.

Feliksa Eger była aktywna jako pisarka, Regularnie wysyłała swoje artykuły i przekłady do „Kroniki Rodzinnej” oraz innych polskich czasopism, często w tematyce religijnej. Po śmierci została pochowana na Nowym Cmentarzu w Zakopanem, gdzie była jedną z pierwszych osób spoczywających na tym cmentarzu. Niestety, jej grób nie przetrwał do dzisiejszych czasów, ponieważ został wykopany, a w jego miejscu spoczywa Jarema Rdułtowski, który zginął podczas wspinaczki na Mięguszowieckim Szczycie.

Twórczość i poglądy

W 1894 roku ukazała się w wydawnictwie Anczyca w Krakowie praca Feliksy Eger zatytułowana Historia towarzystw tajnych. Dzieje wolnomularstwa (Masonii) według najlepszych źródeł opracowane. Publikacja ta szybko zyskała miano najbardziej kompleksowego polskiego opracowania na temat masonów, co znalazło odzwierciedlenie w licznych wznowieniach: w 1894, 1904, 2006, 2014 oraz 2019. W swojej pracy Eger korzystała obficie z dzieła jezuity Nicolasa Deschampsa, zatytułowanego Les sociétés secretes et la société ou philosophie de l’histoire contemporaine, mimo że nie było to jego wierne tłumaczenie.

W książce swoje poglądy wyraziła na temat roli masonów w procesach społecznych oraz rewolucyjnych, które miały miejsce od czasów oświecenia. Utrzymywała, że ich głównym celem jest zniszczenie chrześcijaństwa poprzez propagowanie świeckiej edukacji. Eger uznawała socjalizm oraz komunizm za konsekwencje dogmatów masońskich, łącząc materializm wolnomularski z satanizmem, co było mocno inspirowane encykliką papieża Leona XIII Humanum genus. W swoim dziele przywoływała postać Giosuè Carducciego, autora hymnu Do szatana (1863), oraz Polemik szatańskich (1869), któremu przypisywała związki z satanizmem.

Eger, powołując się na Emmanuela Chabauty’ego, twierdziła, że Żydzi od wieków stanowią „olbrzymie towarzystwo tajne” w kierowniczej roli masonerii, chociaż początki tego ruchu upatrywała w gnostycyzmie oraz templariuszach. W 1901 roku napisała W Kilku słowach o masonerii, w której ostrzegała przed dążeniem masonerii do wprowadzenia globalnego rządu. Stwierdziła, że organizacja ta ma na celu zniszczenie religii, rodziny oraz własności, co doprowadziłoby do chaosu w porządku społecznym, a ludzie staliby się jedynie pionkami w grze w szachy, kontrolowanej przez masonów, którymi jej zdaniem byli Żydzi.

Jako rezultaty działalności wolnomularskiej wskazała na rewolucję francuską oraz zjednoczenie Włoch i Niemiec. Masonerię przedstawiała przede wszystkim jako politycznego wroga narodu, z wyjątkiem pojedynczej wzmianki o atakach na Kościół katolicki, zaczerpniętej z książki popularnonaukowej dla młodzieży Adama Morawskiego. Obraz wolnomularstwa jako organizacji satyrycznej i opartej na tajnej hierarchii został gruntownie sformułowany w jej ostatnim dziele, Żydzi i masoni we wspólnej pracy, opublikowanym w 1908 roku. Ta książka otrzymała wpływy z antyklerykalnych fabrykacji Léo Taxila oraz antysemityzmu promowanego przez arcybiskupa Meurina.

Eger szła w ślad za tymi przekonaniami, twierdząc, że w porównaniu do przeszłych epok współcześni Żydzi nie mordują dzieci, lecz wpływają na ich umysły i serca, odbierając im cnoty. Wskazała na „najniebezpieczniejszego z Żydów”, którym miał być Żyd mason lub socjalista, a także oskarżała ich o prowokacje, szpiegostwo oraz manipulowanie zarówno robotnikami, jak i rządem, który ulegał ich wpływom. W zgodzie z tezą znaną z Protokołów mędrców Syjonu (1903), przypisywała Żydom dominację w finansach, a masonom odpowiedzialność za polityczno-militarne rządy nad światem.

Recepcja

W archiwum klasztoru urszulanek w Krakowie znajduje się unikalny egzemplarz wydania Historii towarzystw tajnych z 1904 roku. Na karcie tytułowej tego dzieła widnieje dedykacja autorstwa Feliksy Eger do założycielki zgromadzenia urszulanek szarych, św. Urszuli Ledóchowskiej, co świadczy o osobistej wdzięczności autorki.

W opinii Jana Tomkowskiego, antymasońskie publikacje Eger, obok dzieła biskupa przemyskiego, św. Józefa Sebastiana Pelczara, zatytułowanego Masonerya (wydane po raz pierwszy w 1909 roku), dostarczały premis do kreowania obrazu wolnomularstwa w literaturze grozy. Uważa się, że ich zasoby miały wpływ na powieść Władysława Reymonta pt. Wampir z 1911 roku.

Interesującym epizodem jest konfiskata fragmentu broszury Kilku słów o masonerii, której tytuł brzmiał Żydo-masoński plan zniszczenia Kościoła. Zdarzenie to miało miejsce, gdy Służba Bezpieczeństwa zatrzymała działacza podziemnej „Solidarności”, Tadeusza Jakubka, w ramach operacji o kryptonimie „Szakal” w latach 1982–1986.

Wykaz prac

Oto ważne pozycje autorstwa Feliksa Egera, które miały znaczący wpływ na literaturę oraz myśl religijną w jego epoce:

• Katechizm dogmatyczno-historyczny, czyli Przewodnik nauki religijnej młodemu wiekowi poświęcony, Warszawa 1873,
• Czytania religijno-moralne dla młodych osób, nakład własny, Warszawa 1875,
• Historya towarzystw tajnych, Władysław Ludwik Anczyc, Kraków 1886 (anonimowo; przedruk 1894 nakładem Gebethnera i Wolffa również anonimowo, z podtytułem Dzieje wolnomularstwa (masonii) wg najlepszych źródeł opracowane; dalsze wznowienia 2006 nakładem Wydawnictwa Antyk – Marcin Dybowski, 2014 nakładem Wydawnictwa Armoryka, 2019 nakładem Domu Wydawniczego „Ostoja” Andrzeja Siekierżyckiego),
• Elżbieta Seton. Obraz dzielnej niewiasty skreślony według dzieła de Barberey, Drukarnia Synów Stanisława Niemiry, Warszawa 1898 (parafraza książki Hélène Bailly de Barberey o Elżbiecie Seton),
• Kilka słów o masoneryi, Katolickie Towarzystwo Wydawnicze „Kronika Rodzinna”, Warszawa 1901 (pod pseudonimem F.E.),
• Religja w wiedzy, Drukarnia Synów Stanisława Niemiry, Warszawa 1904,
• Żydzi i masoni we wspólnej pracy, Księgarnia Nakładowa M. Szczepkowskiego, Warszawa 1908 (jako F. Eger; wznowienia 1986 bez podania wydawcy i 1998 nakładem Wydawnictwa „Ojczyzna” Bogusława Rybickiego).

---

Oceń: Feliksa Eger

---